Het kleiner geheel. Is de genocide van Joden contextspecifiek?

In ‘Het Kleiner Geheel’ fileert Ralf Caers de actualiteit en zoekt hij uit wat we van het wereldtoneel moeten onthouden om ons eigen leven en werk beter te maken. Deze week: Vergoeilijking.

Begin december neemt Elizabeth Magill ontslag als rector van de prestigieuze Amerikaanse Pennsylvania University. De aanleiding is haar merkwaardige antwoord tijdens een politieke hoorzitting over de Gaza-kwestie. Daar werd ze gevraagd wat ze ervan vond als iemand zou oproepen tot de genocide van Joden. Volgens Magill hing dat af van de context. Zelfs de vraagsteller was verbaasd en vatte het antwoord pijnlijk samen: “U vindt dus dat de context bepaalt of iemand mag oproepen tot de genocide van Joden?”

De voorzitter van de universitaire bestuursraad beschermde Magill. Ze zou zichzelf niet zijn geweest, ze was overvoorbereid en het verhoor duurde vijf uur. Jammer van die dertig seconden. Invloedrijke alumni en donoren zagen dat anders. Mede door hun druk bood Magill haar ontslag aan. Misschien was zattemansklap een betere verdediging geweest.

Volgens het model van Ulrich moet hr de kampioen van de werknemers zijn. Dat betekent onder meer dat het de obstakels moet ruimen die een goede uitvoering van het werk in de weg staan. Dat donoren een rol speelden bij het ontslag, doet sommigen twijfelen aan de academische vrijheid. Die laat net toe dat je wetenschappelijke bevindingen kan poneren, zonder erbij stil te moeten staan of de donoren die bevindingen wel oké vinden. Als zo’n voorname kernwaarde van een organisatie onder druk komt te staan, moet hr de organisatiecultuur verdedigen. Zo blijven de werknemers in de cultuur geloven en laten ze zich niet beperken in de uitvoering van hun job.

Maar in de zaak-Magill lijkt me dit anders te liggen. Donoren kunnen perfect voorstander van academische vrijheid zijn en tegelijk vragen om een manager te ontslaan die een oproep tot genocide contextafhankelijk vindt. Zij mengen zich dan niet in wetenschappelijk onderzoek, maar wel in een zaak van degelijk bestuur. Hr hoeft zich in dit geval dus niet af te zetten tegen de donoren. Het wordt kampioen van de werknemers door te benadrukken dat er niets veranderd is aan de uitvoering van hun jobs. Zij zijn nog altijd even vrij om zonder voorbehoud te publiceren wat ze ontdekken.

Sommigen zien het vertrek van Magill daarom als een rustbrenger. De oorzaak van de commotie is weg en haar vervanger kan de resterende twijfel bij het personeel wegnemen door zich te distantiëren van de uitspraak. Daarmee zou de cultuur uitgedeukt lijken en zou de harmonie zich herstellen. Maar dat is wat simplistisch.

Hr is er aandachtig voor dat een deel van de werknemers de uitspraak kan vergoelijken. Zij argumenteren dan dat dertig excellente jaren niet tenietgedaan worden door dertig luttele seconden. Misschien is dat zelfs redelijk. Maar die vergoelijking doet de anderen ook geloven dat niet iedereen in de organisatie de merkwaardige uitspraak veroordeelt, wat knaagt aan de waarden en de cohesie. Ook lang nadat de ceo vertrokken is.

Vergoelijking slaat op die manier een kloof tussen personeelsleden. Dertig excellente jaren mogen dan wel prachtig zijn, ze zijn geen vrijgeleide om dertig merkwaardige seconden te bagatelliseren.

Een diepgaande audit kan helpen om de cohesie te beschermen. Als blijkt dat antisemitisme geen drijfveer was in het werk van Magill, helpt het om de dertig seconden los te zien van rest van het geleverde werk. Hr sterkt daarmee het beeld dat de waarden van de organisatie ook onder Magill nooit verwaterd zijn. Door vergoelijking te weren, werkt hr aan cultuur in de toekomst. Want als ook medestanders van Magill de dertig seconden helder en blijvend als immoreel erkennen, lijken de waarden ook niet te zullen verwateren in de toekomst.

Dertig seconden kunnen dus zelfs een prestigieuze organisatie op losse schroeven zetten. En het is onder meer aan hr om die weer aan te draaien.

Ralf Caers is professor HRM aan de KU Leuven, gastprofessor HRM aan de Ehsal Management School en de Université Saint Louisen zaakvoerder van de coachingpraktijk Passiemento.