Het kleiner geheel. Het Verhaal van Vlaanderen... en Nissan

In ‘Het Kleiner Geheel’ fileert Ralf Caers de actualiteit en zoekt hij uit wat we van het wereldtoneel moeten onthouden om ons eigen leven en werk beter te maken. Deze week: Nissan.

Ik hou wel van ‘Het Verhaal van Vlaanderen’. Het is leuk om naar te kijken en daags nadien kan je nog eens nagenieten van de veldslagen die door factcheckers, niet-uitgenodigde experten en andere zeurpieten worden uitgevochten in de welwillende media. Heel verrassend is mijn fascinatie natuurlijk niet. MIT-professor Alex Rosenberg wees ons immers al uitgebreid op onze neurologische verslaving aan verhalen en de neiging om via verhalen te communiceren. Ook Nobelprijswinnaar Robert Shiller ontdekte dat managers niet alleen beslissen op basis van cijferdata, maar mee worden gedreven door het subjectieve verhaal dat de managers zelf met die data schrijven. Geen wonder dat heel wat employer branding zich focust op het unieke verhaal van een bedrijf.

Vorige week werd ik gegrepen door het verhaal van Sebastiaan Matte en het calvinistisch protest dat dermate raakte aan het patrimonium van de Kerk, dat er blijkbaar nog weinig kerken zijn met een interieur van voor de beeldenstorm. De reden voor mijn emotie is tweeledig.

Ten eerste, was Matte geen krijgsheer maar een hoedenmaker. Een rebel die niet was, maar die gevormd werd door wat hij rond zich heen zag gebeuren. Het herinnert me aan het belang van de informele hiërarchie en machtsstructuren in organisaties, waarin weerstand niet noodzakelijk komt van de betrokken hoge kaderleden, maar even goed van secretaresses onder de radar. Niet van de gepeste werknemers zelf, maar van logistiekers uit een departement er ver vandaan. Deze kijk op organisaties verheldert meteen ook waarom managers in organisaties met een power culture (een cultuur met een constante strijd om bondgenoten op de sleutelposities te houden) niet alleen strijd voeren om jobs hoger in de hiërarchie, maar even goed onderaan de ladder.

Ten tweede, toont Matte ons hoe rebellen elkaar kunnen aansteken. Een organisatie die niet ingrijpt wanneer een rebel met zijn gedrag de kernwaarden van de organisatie vertrappelt, ziet zijn waarden snel verdwijnen. Werknemers die geloven in de kracht van die waarden, voelen zich immers in de steek gelaten en blijven gefrustreerd achter of verlaten de organisatie. En werknemers die eerder al niet geloofden in de waarden, vinden in de vrijgeleide aan de rebel een reden om de waarden zelf ook niet meer te volgen. In tegenstelling tot de beeldenstorm, breken de rebellen van vandaag dus niet de gebouwen of het materiaal af tot er niets meer overblijft, maar wel de cultuur.

Het verhaal van Vlaanderen is nog bezig als mijn gedachten afglijden naar de herziene samenwerking tussen Renault en Nissan. Hoewel Renault rond de eeuwwisseling het zieltogende Nissan redde door Carlos Ghosn naar Japan te sturen, is het een publiek geheim dat de relatie de laatste jaren erg vertroebeld was. De machtsstrijd bleef lang intern, maar toen Ghosn zich op een onbewaakt moment liet verrassen door een controversieel financieel onderzoek, schakelde het conflict enkele tanden hoger. Ghosn zat eerst in een Japanse gevangenis en kreeg daarna huisarrest, waarna hij zich door Amerikaanse elitesoldaten liet verstoppen in een flight case en naar Libanon gevlogen werd. Na Ghosn ging het roer van Nissan eerst naar de Japanner Hiroto Saikawa en vervolgens naar zijn landgenoot Makoto Uchida, en begon de strijd om een andere balans in de alliantie. Die is nu bekend: Renault verlaagt zijn belang in Nissan van 43% naar 15% en Nissan gaat meer inzetten op groei in Europa. De onbekende Japanse Sebastiaan Mattes sprongen waarschijnlijk een gat in de lucht. De oude alliantie en haar waarden zijn stuk, maar de machines en de muren van de fabrieken staan nog recht. Klaar om verder te gaan, met een nieuw verhaal dat nog jaren zal blijven inspireren.

Ik heb altijd geloofd dat monumenten en bedrijven ons overleven. Dat ze doorheen de eeuwen blijven en wij verdwijnen. Maar de echte les is dat het lege en afhankelijke omhulsels zijn die bepaald worden door de verhalen die wij in hen creëren. En laat net dat de kern zijn van hr.

Ralf Caers is professor HRM aan de KU Leuven, gastprofessor HRM aan de Ehsal Management School en de Université Saint Louisen zaakvoerder van de coachingpraktijk Passiemento.