Privacyverklaring

HET KLEINER GEHEEL Over Jacinda Ardern en Alexei Stakhanov

23 januari 2023
Tekst
Ralf Caers
Beeld
Ralf Caers

In ‘Het Kleiner Geheel’ fileert Ralf Caers de actualiteit en zoekt hij uit wat we van het wereldtoneel moeten onthouden om ons eigen leven en werk beter te maken. Deze week: Alexei Stakhanov.

Ik vraag tegenwoordig vaak aan mensen of ze Alexei Stakhanov kennen. Het antwoord is meestal “speelt die bij Anderlecht?’ Wel, nee. Stakhanov (1906-1977) was een Russische mijnwerker die in 1935 liefst 14 keer meer produceerde dan zijn collega’s door gebruik te maken van nieuwe technologie en een verbeterde werkorganisatie. Hij werd door de USSR uitgespeeld als een rolmodel voor alle arbeiders en zo ontstond de Stakhanovistische beweging: werknemers die zich trots voelden omdat ze meer produceerden dan van hen verlangd werd, door harder en efficiënter te werken. Mocht tijdreizen mogelijk zijn, we zouden vermoeden dat Elon Musk naar 1935 gereisd is.

U voelt dat hier wat aan de hand is. De verhalen over Alexei verschillen afhankelijk van de bron, maar dat een menigte vrouwen diezelfde namiddag zou hebben klaargestaan om hem bloemen te geven bij het verlaten van de mijn, suggereert dat er wat pr aan te pas is gekomen. Alexei gebruikte ook gereedschap waarvoor hij een specialistische opleiding moest volgen, wat hij zich niet zonder toestemming van kameraad Stalin geriskeerd zou hebben. Hoe dan ook, Alexei werd de poster boy van communistische efficiëntie en vooruitgang en reisde door de USSR om anderen te inspireren. Maar naast de medailles kreeg Alexei ook een echtscheiding en een drankprobleem. Zijn laatste jaren in isolement zouden niet bepaald vrolijk geweest zijn.

Stakhanov is een typisch voorbeeld van hoe we symbolen en helden gebruiken om waarden te communiceren. Het ging nooit écht over Alexei, maar over wat hij belichaamde. Zodat je personeel begrijpt wat je bedoelt, als je tegen hen zegt: “Wees een beetje meer zoals Alexei”. U ziet het vandaag nog in wedstrijdjes zoals de werknemer van de maand. Het is op lange termijn niet belangrijk wie de beker wint, maar wel waarom die beker gewonnen wordt. Hang er een plaatje ‘meeste sales’ op en je drijft je personeel naar het maximaliseren van de verkopen. Hang er ‘beste klantentevredenheid’ op en het gedrag verandert. Wil jij de beste zijn en de beker winnen? Dan weet je nu wat je daarvoor moet doen.

We zien het ook in de media. Neem bijvoorbeeld de aandacht voor Jacinda Ardern en haar bericht dat ze vrijwillig opstapt. De Nieuw-Zeelandse premier krijgt al een tijdje kritiek op haar beleid, maar in de media wordt nu heel sterk een ander beeld gephotoshopt: dat van een empathische, transformationele leider met geweldige speeches, die durft te stoppen ‘als haar tank leeg is’. Voel je ook al wat er bedoeld wordt als iemand tegen je zegt: “Wees een beetje meer zoals Jacinda”? Net zoals bij Stakhanov kan doorheen de jaren de context en de kritiek verdwijnen, terwijl het gevormde beeld overblijft en nog sterker lijkt. Of zoals voetballers weten: over dertig jaar weet niemand nog hoe de wedstrijd ging, maar ziet men wel nog je doelpuntencompilaties. De verhalen blijven, ook als de helden verdwijnen.

Stakhanov dook ook op bij een artikel over onze concurrentiepositie. Blijkt nu dat het ritme van loonsverhogingen een nadeel is voor onze bedrijven. De anderen doen het dus beter en we zouden meer zoals hen moeten zijn. Maar wie het verhaal zo vertelt en zijn eigen bevolking dus het meeste koopkracht ontzegt, wordt de Stakhanov die iedereen moet volgen en die de anderen aanzet om nog schraler te worden. Terwijl het verhaal ook kan zijn dat andere landen nog meer ruimte hebben om hun lonen op te trekken en toch competitief gezond te blijven.

Laten we dus maar hopen dat Jacinda een betere life after the story mag hebben dan Alexei en dat wij als de Stakhanov van de buurlanden gezien zullen worden. Zo zijn we allemaal beter af.

Ralf Caers is professor HRM aan de KU Leuven, gastprofessor HRM aan de Ehsal Management School en de Université Saint Louisen zaakvoerder van de coachingpraktijk Passiemento.