Al geruime tijd worden we overspoeld door alarmerende berichten uit het onderwijs: een hoge werkdruk, een versmachtende planlast, tekorten aan leerkrachten en alarmerende cijfers over dalende leerprestaties van onze jeugd. Deze uitdagingen gaan gepaard met vragen voor meer verantwoording, effectiviteit en efficiëntie voor scholen en het onderwijs in het algemeen.
Onze onderzoeksgroep HRM en Organisatiegedrag van de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de UGent pleegde een aantal grootschalige onderzoeken bij leerkrachten en directeuren in Vlaamse lagere én secundaire scholen. We kwamen tot een aantal interessante positieve bevindingen over leerkrachten. Hoewel Vlaamse leerkrachten een veeleisend beroep hebben met toenemende verantwoordelijkheden en een groeiende administratieve last, vertonen zij diverse opmerkelijk positieve attitudes en gedragingen, waar we in dit opiniestuk nadrukkelijk op willen wijzen.
Ons onderzoek werpt enerzijds een licht op de dagdagelijkse realiteit van werkdruk en planlast waarmee onze leerkrachten en directeurs worden geconfronteerd. Administratieve taken stapelen zich op, waardoor de tijd en energie die ze aan hun leerlingen zouden kunnen besteden, wordt opgeslokt. Dit heeft niet alleen gevolgen voor hun welzijn, maar mogelijks ook voor de kwaliteit van het onderwijs dat ze kunnen bieden. Anderzijds zien we verrassende cijfers met betrekking tot een aantal gedragingen en attitudes van de leerkracht.
Ondanks een resem aan uitdagingen, leveren Vlaamse leerkrachten bijvoorbeeld opmerkelijk veel extra inspanningen die hun collega’s en school ten goede komen. Ook andere cijfers tonen positieve attitudes en gedragingen van de leerkracht: zo vertonen ze bijvoorbeeld een hoge mate van enthousiasme tijdens het lesgeven en beschikken ze over veel organisatorische vaardigheden. Leerkrachten halen bovendien veel voldoening uit hun job en schrikken er niet voor terug om hard te werken. Zo doen ze hun best om te doen wat van hen verwacht wordt, ze steken veel energie in hun taken, en volharden in hun werkzaamheden ook als het moeilijk gaat.
Ons onderzoek richt zich verder op de cruciale rol van human resource management (hrm) en leiderschap in het onderwijs. Als we willen dat leerkrachten én gezond, én gelukkig én productief aan de slag blijven in het onderwijs (deze drie indicatoren vormen de basis van het debat rond duurzame loopbanen) moeten we inzetten op de implementatie van een goed en professioneel hrm-beleid in scholen. Het belang van effectief hrm is onmiskenbaar in het creëren van een ondersteunende werkomgeving waarin leerkrachten zich gewaardeerd en gesteund voelen. Dit omvat het bieden van mogelijkheden voor professionele groei, het formuleren van duidelijke verwachtingen (misschien tegen intuïtief is het belangrijk dat deze verwachtingen voor leerkrachten voldoende hoog zijn aangezien dit kan leiden tot meer energie, vitaliteit én absorptie in het werk) en het verminderen van overmatige administratieve lasten.
De ontwikkeling van de leerkracht en zijn of haar bijdrage aan doelen van de school zijn aandachtspunten; ze zijn cruciaal voor het bevorderen van welzijn én performantie. Zo hebben we kunnen vaststellen dat leerkrachten die aangestuurd en opgevolgd werden met typische ontwikkelingsgerichte hrm-praktijken, een hoger niveau van werkbevlogenheid vertoonden. Een bevlogen leerkracht is de leerkracht die we ons allemaal herinneren; hij of zij die ons bij ons nekvel greep, die kon inspireren en ons tot een hoger niveau tillen. Leerkrachten met een hoge werkbevlogenheid hebben een positieve gemoedstoestand, toewijding en vitaliteit.
We konden tevens vaststellen dat dergelijke hrm-praktijken met een focus op de ontwikkeling van leerkrachten kan leiden tot het verminderen van emotionele uitputting bij leerkrachten, wat een indicator van burn-out is. Bovendien leidt een ontwikkelingsgerichte hrm-aanpak tot een betere relatie tussen de directeur en de leerkrachten. Deze betere relatie is fundamenteel aangezien dit er vervolgens voor zorgt dat leerkrachten enthousiaster lesgeven. De leerkrachten ervaren ook dat hun leerlingen meer leren.
Tenslotte hebben we kunnen vaststellen dat het van belang is om leerkrachten ontwikkelingsgerichte feedback te geven; leidinggevenden dienen aandacht te besteden aan de leermogelijkheden en ontwikkeling van hun leerkrachten. Het onderzoek toont bovendien aan dat een benaderbare en coachende leiderschapsstijl wordt gewaardeerd door leerkrachten, omdat het hen het gevoel geeft gehoord en gesteund te worden. Daarnaast is het stimuleren van vertrouwen en het betrekken van leerkrachten bij besluitvormingsprocessen van onschatbare waarde voor het bevorderen van een positieve werkomgeving. Leidinggevenden in scholen dienen meer ondersteund (bijvoorbeeld via training en opleiding) te worden in functie van de uitbouw van een ontwikkelingsgericht hrm-beleid.
Het onderwijslandschap is complex en uitdagend. Door te investeren in een professioneel hrm beleid, het bevorderen van ondersteunend leiderschap en het verminderen van planlast, kunnen we een omgeving creëren waarin leerkrachten kunnen floreren en leerlingen kunnen excelleren. Laten we het onderwijs veranderen vanuit een positieve motor die de kracht van de sterkte van het lerarenkorps in Vlaanderen erkent. Deze verandering in het onderwijs kan op die manier gekenmerkt worden door hoop, groei en succes.
Verdoe jij ook te veel tijd met het opvolgen van alle nieuwtjes in je feed? No worries, wij verzamelen alles wat nieuw is in de hr-wereld. Al die nieuwtjes komen wekelijks in jouw mailbox terecht.
