Bespreken van loon voor drie op de vier werknemers taboe

Van alle taboes op het werk spant loontransparantie allicht de kroon. Onderzoek van Tempo-Team en professor Anja Van den Broeck (KU Leuven) leert dat 74 procent van de werknemers nog nooit heeft onderhandeld over loon. Jongere werknemers zijn goed op weg om het loontaboe te doorbreken. “Ze zijn mondig. De arbeidskrapte en jobkeuzemogelijkheden versterken hun onderhandelingspositie.”

Rechtvaardigheid en eerlijkheid zijn belangrijke principes van een goed loonbeleid. 27% van de respondenten ervaren die principes niet in hun loon en loonevolutie. Een gebrek aan transparantie en gemis aan ruimte voor bespreekbaarheid met de leidinggevende staan open communicatie over loon in de weg. Maar liefst 73,9 procent heeft nog nooit onderhandeld over loon. Bijna de helft (48,5%) geeft aan geen moment of ruimte te hebben om met hun baas over hun loon te spreken. 39,5% durft zelfs niet over hun loon te spreken.

Regels van het loonhuis

Maar 23% van de werknemers is op de hoogte van de geldende hr-regels en procedures die de loonzetting bepalen. Een kleine meerderheid (55%) heeft de behoefte om zelf te beslissen over de samenstelling van het loon. Slechts 25% heeft die mogelijkheid via een cafetariaplan. Anja Van den Broeck adviseert om de regels van het loonhuis helder en transparant te maken voor de werknemers. “Werk bijvoorbeeld met loontrappen die een onder- en bovengrens bevatten om lonen in onder te brengen. Zorg voor correcte en competitieve salarispakketten. En maak vooral duidelijk waar medewerkers informatie vinden als ze vragen hebben.” Het onderzoek leert dat er een correlatie bestaat tussen loontevredenheid en werktevredenheid, -plezier en productiviteit.

Jongeren en hun loon

Opvallend is dat jongere werknemers (18-34 jaar) een positieve trend demonstreren in het doorbreken van het taboe rond loononderhandelingen. Meer dan 31% heeft al onderhandeld over hun loon (tegenover 23% van de 35-54 jarigen en 22% van de 55+). Ook ziet bijna 40% ruimte om met hun baas over hun loon te spreken (29% bij 35-54 jarigen en 24% van de 55-plussers). Bovendien durft 42% van deze groep wel met hun baas over hun loon te onderhandelen, tegenover 39% van de 35-54 jarigen en 37% van de 55-plussers.

“Wetenschappelijke literatuur leert ons dat het nieuw en verrassend is dat jongeren wél openlijk praten over loon”, stipt Anja Van den Broeck aan. “Je ziet dat ze spontaner durven te onderhandelen over het loon bij de aanwerving. De groep is ook mondiger en weet wat ze wil. Ook de factoren arbeidskrapte en de keuzemogelijkheden in het aanbod spelen mee, net zoals het belang voor een gezonde balans tussen werk en privé.”

Vrouwen en hun loon

Voor vrouwen blijkt het taboe rond loononderhandelingen opvallend groter dan bij mannen. Maar 17% van de vrouwen vatte al een gesprek met hun leidinggevende aan tegenover bijna 31% van de mannen. Maar een kwart (24%) ziet ruimte of een geschikt moment voor onderhandeling. Bij mannen is dat ruim een derde (39%). Bijna de helft (47%) van de mannen durft het loongesprek met zijn leidinggevende ook aan, tegenover amper 30% van de vrouwen.

Stereotypes en cultuur

"De resultaten liggen in lijn met de stereotiepe verwachtingen die heersen in bedrijven: “Jongeren zijn mondig” en “vrouwen onderhandelen niet”. Dergelijke stereotypes zorgen ervoor dat bepaalde groepen de stap niet durven te zetten. Tegelijk zorgt die beeldvorming er ook voor dat ze minder informatie krijgen over wat, wanneer, en met wie er onderhandeld moet worden. En hoe je dat aanpakt.

De cultuur van de organisatie speelt ook mee. Versterkt de cultuur de stereotypes of is er juist openheid naar wat er bespreekbaar is? In het algemeen blijkt dat vrouwen succesvoller zijn in het onderhandelen wanneer ze proberen samen te werken: eerlijk zijn over hun noden, zoeken naar een win-win. Dat werkt beter dan de competitie aan te gaan en te liegen of bluffen om een groter voordeel te krijgen", besluit Anja Van den Broeck.

Taboedoorbrekend werk voor hr

Zowel reward managers als diversiteits- en inclusiemanagers hebben een rol om het loontaboe te helpen doorbreken.

Anja Van den Broeck geeft vijf tips voor reward managers:

1. Bouw transparantie in het loonbeleid op een conceptueel niveau, maar niet tot op de eurocent. Werk bijvoorbeeld met onder- en bovengrenzen en looptrappen

2. Creëer regels die fair zijn over hoe lonen evolueren

3. Hou het eenvoudig en toegankelijk zodat alle werknemers de systematiek correct begrijpen

4. Zorg ervoor dat waardering niet louter afhangt van monetaire factoren, maar ook keuzevrijheid biedt via het cafetariaplan. Zo voldoe je aan de behoeften van de individuele werknemer.

5. Informeer medewerkers volledig en regelmatig.

En tot slot drie tips voor diversiteits- en inclusieverantwoordelijken:

1. Verzamel voldoende en betrouwbare data over lonen en loonevolutie. Is er sprake van een loonkloof? Zijn er discrepanties tussen groepen?

2. Maak het thema bespreekbaar binnen het directieteam.

3. Senior mentorschap is een methode die aarzelende medewerkers het vertrouwen schenken om de salarisnegotiatie aan te gaan.

De klok tikt voor loontransparantie

Bovendien dringt de tijd. De EU-richtlijn over loontransparantie verplicht werkgevers om de medewerkers te informeren over de criteria die ze hanteren voor salarissen en salarisverhogingen. Deze criteria moeten objectief en genderneutraal zijn om zo discriminatie te voorkomen. De Europese lidstaten hebben tot 2026 de tijd om de richtlijn om te zetten in nationale wetgeving.