Privacyverklaring

Van werken naar bijdragen

2 maart 2021
Tekst
Bieke Struyf, Antwerp Management School
Beeld
© Antwerp Management School

Nooit eerder wandelde ik zo vaak als tijdens de coronacrisis. Regelmatig met een podcast in de oren, maar zeker nu de lente komt, ook al eens in het gezelschap van mijn vriend. Daar durven boeiende discussies uit te ontstaan. Zo blikten we recent al wandelend vooruit naar de toekomst. Mijn vriend deed dat vanuit technologisch optimisme. Ik vanuit nieuwsgierigheid, maar terughoudender en bezorgder over hoe we de digitalisering menselijk kunnen houden.

Wat doen we, zo vroeg ik, met wie in de toekomst zijn job verliest door digitalisering? Het basisinkomen dat mijn vriend voorstelde, schepte perspectief. Mensen de mogelijkheid geven om zich toe te leggen op wat hen het meeste aanbelangt, leek me een mooie, maar toch onvolledige oplossing. Deze idee gaat voorbij aan een aantal neveneffecten: er valt een stuk sociaal netwerk weg, evenals die drijfveer om ’s ochtends wat vroeger uit bed te springen. Maar verder draagt (betaald) werk vaak ook bij tot een gevoel van eigenwaarde. Betaald werk verhoogt je status. Wie werkt, telt mee. En omgekeerd.

Niet dat ik het ermee eens ben, maar dat is nu eenmaal wel het overheersende paradigma. Een basisinkomen ontneemt financiële zorg, maar zolang betaald werk de norm blijft, of sterker nog, verheerlijkt wordt, zal wie niet meedraait in het systeem met een knagend gevoel achterblijven. Ik hoor die twijfel bij bijvoorbeeld vriendinnen die een stap terug overwegen om zich een jaar lang op hun gezin te focussen.

We kwamen tot het besluit dat het idee rond werken zou moeten veranderen om optimaal te kunnen genieten van de mogelijkheden en de vrijheid die digitalisering met zich kan meebrengen. Wat als, zo opperde mijn vriend, we niet meer spraken over ‘werken’ maar over ‘bijdragen’? Een gesprek zou dan veranderen van “Wat doe jij als job?” naar “Op welke manier draag jij bij?”. Door activiteiten op die manier te herdefiniëren, verschuiven we de focus van het individu naar het grotere geheel. We schakelen van de korte naar de lange termijn en van het materiële naar het zingevende aspect. En precies daarin ligt ook de waarde voor organisaties.

Wat zegt de wetenschap?

Studies tonen een sterk positieve relatie aan tussen zingeving en onder meer eigenwaarde, welzijn, bekwaamheid en gezondheid. Waar iemand betekenis uit haalt, verschilt van persoon tot persoon. De ene vindt ze in het samenzijn met familie, of het opnemen van vrijwilligerswerk. De andere vindt dan weer zingeving in het najagen van een doel, zoals het toewerken naar een marathon. Bronnen van zingeving zijn die delen in het leven waar mensen betekenis uit halen én waar ze energie in investeren. Wie zin vindt in zijn/haar alledaagse leven, is beter in staat om ook doorheen moeilijke situaties een gevoel van tevredenheid en voldoening te handhaven.

Wie zich bovendien achter een duidelijk doel kan scharen, vindt het ook makkelijker om in veranderingen mee te gaan. Vele organisaties rollen van de ene verandering in de andere. Vaak met cynisme op de werkvloer tot gevolg. Werknemers zien de rode draad niet meer. Het benadrukken van gedeelde, stabiele waarden en een hoger doel dat aan de wijzigingen in visie ten grondslag ligt, verhoogt het gevoel van veiligheid, richting en zin in een organisatie in constante verandering.

Wat zijn we hier nu mee in de praktijk binnen organisaties?

Zowel met het oog op de toenemende digitalisering als in de huidige COVID 19-crisis, biedt zingeving een bijkomend handvat om medewerkers te motiveren, hun psychologische en fysieke welzijn te verhogen en zo de organisatie blijvend te mobiliseren doorheen uitdagende tijden.

Praat niet enkel over opdrachten, taken en rollen. Sta ook stil bij waar de organisatie voor staat, niet enkel op papier, maar vooral in werkelijkheid. Bekijk ook hoe iedere werknemer hieraan bijdraagt. Dat kan de band met de organisatie, op de proef gesteld door afstandswerken, versterken en de vlam levend houden. Ook buiten de werkopdracht om kunnen teamleiders hun mensen aanmoedigen om actief aansluiting te zoeken bij wat voor hen waardevol is en betekenis geeft. Die herwonnen energie en het verhoogde gevoel van zingeving, maakt hen weerbaarder tegen de verhoogde stressniveaus die COVID-19 en onzekerheid met zich meebrengen.

Bijdragen

Daarnaast kan de idee rond ‘bijdragen’ ook een uitgangspunt zijn voor wervingsgesprekken. Een mogelijke vraag zou zijn: “Op welke manier wens jij bij te dragen en hoe denk je dat deel uitmaken van onze organisatie dit mogelijk maakt?”. Die vraag speelt in op het verhoogde belang dat jonge afgestudeerden hechten aan hun eigen positieve impact. Een open gesprek over wat voor hen belangrijk is en hoe zij via de organisatie denken hieraan vorm te geven, kan verwachtingen beter op elkaar afstemmen.

Bovendien kunnen zulke gesprekken inspiratie opleveren voor bijzondere loopbaantrajecten. Ik zie het bijvoorbeeld als mijn persoonlijke missie om menselijkheid te boosten in een meer gedigitaliseerde wereld. Ik denk daarbij vooral aan het stimuleren van creativiteit, innovatie, kritisch denken en het versterken van sociaal-emotionele vaardigheden.

Gekke kronkels omheen de rode draad

Dat doel kan echter vertaald worden in een verscheidenheid aan jobs. Ik zou als leerkracht aan de slag kunnen gaan, waar ik jongeren rechtstreeks kan helpen ontwikkelen. Ik zou me kunnen inzetten voor onderzoek dat zich toelegt op één of meerdere van deze topics. Ik zou, al dan niet als zelfstandige, coachingprogramma’s kunnen uitwerken en aanbieden aan bedrijven, of zelfs als beleidsmedewerker of innovatieconsultant aan de slag kunnen gaan. Allemaal sterk verschillende functies in compleet verschillende sectoren, maar alle verbonden door datzelfde doel.

We zullen in de toekomst best wat flexibiliteit aan de dag moeten leggen om nieuwe en oude jobs ingevuld te krijgen. Mensen zullen zich moeten bijscholen of herscholen. Wellicht permanent. Het enthousiasme om levenslang te leren is laag in Vlaanderen. Maar met een open geest die gekke kronkels toestaat en een rode draad die raakt aan wat werknemers zinvol vinden, is er veel mogelijk.

Verder lezen

  • Abrahamson, E. (2004). Avoiding repetitive change syndrome. MIT Sloan Management Review, 45(2), 93.
  • Edmondson, A. C. (2016). Wicked Problem Solvers. Harvard Business Review, 94(6), 52-59, 117.
  • Edwards, M. E., & Van Tongeren, D. R. (2020). Meaning mediates the association between suffering and well-being. The Journal of Positive Psychology, 15(6), 722-733.
  • Steger, M. (2018). Meaning and well-being. Handbook of well-being. Salt Lake City, UT: DEF Publishers.