Onze werkbaarheid staat onder druk

De werkbaarheid van de jobs in Vlaanderen staat verder onder druk. Slechts een kleine helft van de Vlaamse werknemers heeft een ‘werkbare’ job. Hoofdoorzaak is het groeiende aantal werkstressklachten, zo blijkt uit de Vlaamse werkbaarheidsmonitor 2019.

In het Pact 2020 spraken de sociale partners en de Vlaamse Regering af om het aantal werkbare jobs te doen stijgen tot 60 procent in 2020. Sinds 2004 meet de SERV-Stichting Innovatie & Arbeid driejaarlijks de werkbaarheidsgraad op de Vlaamse arbeidsmarkt. De eerste resultaten van de werkbaarheidsmeting 2019 zijn nu bekend.

Vinger aan de pols

Werkbaar werk is werk dat

• je niet overspannen of ziek maakt,
• boeiend en motiverend is,
• voldoende kansen biedt om bij te blijven/leren en
• voldoende ruimte laat om werk en privéleven te combineren.

Tussen 2004 en 2013 steeg de werkbaarheidsgraad voor werknemers van 52 naar 55 procent. In 2016 was er een knik naar tot 51 procent die zich nu verderzet (50 procent). De geboekte vooruitgang in het vorige decennium gaat dus verloren en de doelstelling van het Pact 2020 (60%) lijkt verderweg.

Meer leerkansen maar ook meer werkstress

Wat is de evoluties in de vier werkbaarheidsdimensies sinds 2004?

• De leermogelijkheden gingen er de voorbije vijftien jaar systematisch op vooruit.
• Voor het evenwicht tussen werk en privé noteert de SERV een verbetering tot 2013 maar daarna een lichte terugval.
• De groep werknemers met motivatieproblemen daalde tot 2010, maar groeide daarna opnieuw.
• Het aandeel werknemers met werkstressklachten is sinds 2013 gevoelig gestegen. Werkstress vormt duidelijk het belangrijkste werkbaarheidsknelpunt en is grotendeels verantwoordelijk voor de recente terugval van werkbaarheidsgraad.

Werkstress stijgt in onderwijs, zorg & welzijn en voedingsindustrie

Hoewel werkstress in alle bedrijfstakken stijgt en minimaal een derde van de werknemers werkstressklachten heeft, springen een aantal sectoren in het oog.

De financiële sector, zakelijke diensten en chemie zagen ‘maar’ een bescheiden toename van 2 à 3 procent tussen 2013 en 2019.

In de sectoren onderwijs, zorg en welzijn en voedingsindustrie was er een toename van 9 tot 11 procent. Deze drie sectoren hebben ruim een kwart van alle werknemers op de Vlaamse arbeidsmarkt in dienst.

Werkstress per sector

Waardoor neemt de werkstress toe?

• De krapte op de arbeidsmarkt en vacatures die niet ingevuld geraken laten zich vaak als personeelstekorten op de werkvloer voelen.
• De continue stroom aan veranderingen in businessmodellen en werkmethoden vraagt heel wat (en soms te veel)  flexibiliteit van medewerkers.
• De stroom aan informatie en prikkels van alomtegenwoordige smartphones en andere IT-devices  in de bedrijfscontext én de privésfeer stellen onze mentale veerkracht danig op de proef.
• De toegenomen assertiviteit en soms ook agressiviteit van klanten, patiënten, leerlingen… zet werknemers ook emotioneel onder druk.

Wat nu?

Uit de werkbaarheidsmonitor blijkt ook dat vier op de vijf werknemers boven de veertig jaar met werkbaar werk het haalbaar achten om door te werken tot hun pensioen. Hoe meer werkbaarheidsknelpunten ze ondervinden, hoe minder ze dat zien zitten.

Sinds het voorjaar 2019 rollen de sociale partners en de Vlaamse Regering het actieplan werkbaar werk uit. Bedrijven uit de profitsector kunnen werkbaarheidscheques of een verhoging van de kmo-portefeuille aanvragen om de werkbaarheid te scannen en een plan op te stellen om de jobkwaliteit te verbeteren.

Verschillende andere acties, waaronder een sensibiliseringscampagne, zijn sindsdien gestart.

De SERV investeerde ook sterk in de vernieuwde website werkbaarwerk.be.