Om de versnippering van de juridische bescherming van klokkenluiders binnen de Europese Unie tegen te gaan, werd er recentelijk een nieuwe Europese klokkenluidersrichtlijn aangenomen. Deze richtlijn voert gemeenschappelijke minimumnormen voor bescherming van klokkenluiders in, die naast de al bestaande beschermingsregelingen zal worden geboden.
De nieuwe klokkenluidersregeling zal gelden voor het melden van “inbreuken op het Unierecht”, dat in de richtlijn en haar bijlage heel ruim wordt gedefinieerd, en omvat onder meer inbreuken in verband met overheidsopdrachten, financiële diensten, witwaspraktijken, product- en vervoersveiligheid, nucleaire veiligheid, volksgezondheid, consumentenbescherming, gegevensbescherming, belastingontduiking of fraude, enzovoort. Een bijlage aan de richtlijn voorziet tevens in een lijst met alle EU-wetgevingsinstrumenten, die steeds binnen het toepassingsgebied van de nieuwe regeling zullen moeten vallen.
Klokkenluiders die dergelijke inbreuken melden, zullen worden beschermd tegen elke vorm van represaille, bijvoorbeeld zoals schorsing, demotie of intimidatie. De richtlijn bevat ook een lijst van alle steunmaatregelen die voor klokkenluiders worden ingevoerd, die door de EU-lidstaten verder en concreet uitgewerkt zullen moeten worden.
Deze bescherming tegen represaille zal van toepassing kunnen zijn op een groot aantal profielen van mensen die informatie kunnen verkrijgen over inbreuken in een werkomgeving, waaronder werknemers, vrijwilligers en stagiairs of aandeelhouders. Mensen die klokkenluiders helpen, zoals collega’s en verwanten, zouden ook kunnen worden beschermd.
Actiepunten
De nieuwe klokkenluidersregeling zal in ieder geval belangrijke actiepunten voor private bedrijven (of hun overkoepelende federaties) met zich meebrengen.
Zo zullen onder meer alle private bedrijven met meer dan vijftig werknemers, ongeacht hun activiteiten, interne meldingskanalen moeten creëren (die weliswaar door externe bedrijven zouden kunnen worden beheerd). Langs deze kanalen zal het mogelijk moeten zijn om meldingen geheel vertrouwelijk te ontvangen en te onderzoeken (uiteraard met inachtneming van de verplichtingen onder de AVG), en de melder binnen de 3 maanden te informeren over het gevolg dat aan de melding zal worden gegeven.
Voor bedrijven met minder dan vijftig werknemers zal dezelfde verplichting slechts in specifieke gevallen van toepassing zijn.
In elke EU-lidstaat zullen de bevoegde overheden ook externe meldingskanalen moeten creëren.
Waar mogelijk zouden klokkenluiders in principe eerst de interne kanalen van hun organisatie moeten gebruiken, voordat ze de externe kanalen van de relevante bevoegde overheid benutten. Hoe dan ook zullen klokkenluiders die om gegronde reden toch eerst de externe kanalen gebruiken, hun bescherming niet kwijtraken.
Wie na een interne of externe melding overgaat tot een publieke bekendmaking van de inbreuk, zal onder bepaalde voorwaarden ook kunnen genieten van bescherming tegen represailles. Dit zal bijvoorbeeld het geval zijn indien er aan een gegronde eerdere interne of externe melding geen passend gevolg werd gegeven, of indien de betrokken inbreuk een dreigend of reëel gevaar voor het algemeen belang inhoudt.
De EU-lidstaten moeten de richtlijn tegen 17 december 2021 in hun nationaal recht omzetten. Private bedrijven met 50 tot 249 werknemers krijgen echter nog tot 16 december 2023 om de besproken interne meldingskanalen in te richten.
Hoewel het voorlopig nog afwachten is hoe de richtlijn concreet zal worden omgezet in de nationale Belgische wetgeving, zal de nieuwe klokkenluidersregeling hoe dan ook belangrijke gevolgen hebben voor de meeste private bedrijven (of hun overkoepelende federaties), in het bijzonder de inrichting van interne meldingskanalen. Werkgevers doen er dus goed aan om de omzetting van de klokkenluidersregeling naar Belgisch recht op de voet op te volgen.
Pierre Dion
Lead Lawyer DLA Piper
Verdoe jij ook te veel tijd met het opvolgen van alle nieuwtjes in je feed? No worries, wij verzamelen alles wat nieuw is in de hr-wereld. Al die nieuwtjes komen wekelijks in jouw mailbox terecht.
