Privacyverklaring

Leven en loopbaan na tien jaar Leerstoel Next Generation Work

3 januari 2022
Tekst
Jo Cobbaut

De Leerstoel Next Generation Work blikt terug op tien jaar werking met een exhaustief overzicht van attitudes die al dan niet veranderden rond werk en loopbanen.

De onderzoekers van het onderzoekspartnership tussen Antwerp Management School (AMS) en hr-dienstenverlener SD Worx, bundelden hun terugblik rond vijf thema’s.

1 - De optimale mix van leeftijden is goed voor de productiviteit

Oudere werknemers voelen zich vaak kwetsbaar: ze vrezen gezien te worden als te duur of ‘niet meer mee’. Maar op basis van informatie van zo’n 2.500 Belgische kmo’s, verzameld tussen 2008 en 2015, berekent prof. dr. Kim Demeulenaere van de onderzoeksgroep Next Generation Work dat organisaties met een grote variatie aan leeftijden tot ruim zes procent productiever zijn dan gemiddeld. Ze ziet een voor de hand liggende verklaring: “Een organisatie met een grote variatie aan leeftijden wisselt vlotter kennis en ervaring uit. Die kennissynergie verbetert de creativiteit, besluitvoering en efficiëntie op de werkvloer.”

2 - Geen diversiteit zonder inclusiviteit

Maar leeftijdsverschillen kunnen ook te groot zijn: organisaties met grote, afgebakende leeftijdsgroepen (polarisatie) zijn dan weer veel minder productief dan de gemiddelde organisatie, tot wel acht procent. Vooral ouderen voelen zich in die situatie minder betrokken en sneller gediscrimineerd. Dit stimuleert hen om de organisatie te verlaten, wat natuurlijk leidt tot het verlies van een pak kennis en ervaring. De oplossing? Een inclusiviteitsbeleid, aldus Demeulenaere. Uit een van de studies uit 2018 bij vijfduizend Belgische werknemers blijkt dat werknemers die het gevoel hebben dat hun werkgever een leeftijdsinclusief klimaat schept,

  • minder geneigd zijn van werk te veranderen,
  • meer kennis delen met collega’s van andere leeftijden en
  • zich uniek en betrokken voelen.

3 - Covid zette aan tot denken, maar veel minder tot actie

De slogan ‘Als medewerker zit je aan het stuur van je eigen loopbaan’ vind je in menige hr-visie, zo stelt prof. dr. Ans De Vos vast: “In ons eerste ‘Loopbaanbrekend onderzoek’ in 2012 stelde 64 procent van de werkgevers al dat werknemers verantwoordelijk zijn voor hun eigen loopbaan en 61 procent van de werknemers ging hier toen mee akkoord. Covid lijkt hier voor een stroomversnelling gezorgd te hebben: uit onze meest recente survey blijkt dat meer dan de helft van de werknemers door de pandemie méér is gaan nadenken over de loopbaan. Bovendien voelen twee op de drie zich ook competenter om de carrière in eigen handen te nemen.”

Toch zien we de idee van eigenaarschap nog zelden weerspiegeld in actief gedrag van werknemers of in het beleid van organisaties. Ans De Vos, leerstoelhouder Next Generation Work aan AMS: “In 2012 stelde liefst 92 procent van de organisaties in ons onderzoek dat retentie van personeel een belangrijke doelstelling is van het loopbaanbeleid. Maar slechts 9 procent bood loopbaanbegeleiding aan voor alle medewerkers. Al zagen we dat laatste cijfer de jaren nadien wel toenemen.”

Uit een survey bij werknemers in 2020 bleek bovendien dat zowat vier op de tien geen initiatief neemt om hun kennis en vaardigheden op peil te houden. De Belg blijft ook nog altijd liefst lang bij dezelfde werkgever, met een gemiddelde anciënniteit van elf jaar. “Is er een volgende disruptie nodig om de Belg echt los te schudden?” zo vraagt Ans De Vos zich af.

4 - Technologie veranderde drie op de vier jobs

Technologie heeft de voorbije jaren voor drie op de vier werknemers geleid tot veranderingen in hun manier van werken; bij een op de vier veranderde ook het takenpakket grondig.

Bovendien verwacht 97 procent de komende vijf jaar verdere wijzigingen in de manier van werken. 42 procent verwacht zelfs een sterke tot complete verandering. Dit betekent ook een verschuiving op het vlak van skills, waarbij minder behoefte is aan fysieke en manuele skills, maar meer aan sociale, emotionele en technologische skills.

De meeste werknemers zien dit eerder als een kans dan als een bedreiging. Zo blijkt uit onderzoek in 2020 dat twee op de drie werknemers de leerkansen in hun job zien toenemen dankzij technologie en voor een op de twee creëert dit nieuwe uitdagingen en meer autonomie.

Maar daarnaast zijn er ook aandachtspunten. Prof. dr. Kathleen Vangronsvelt van het Next Generation Work-team wijst erop dat technologische veranderingen voor een op de drie werknemers tot meer stress leiden. Bovendien voelt een op de vijf een negatieve impact op de verbondenheid met hun collega’s. “De coronacrisis, die net na onze bevraging uitbrak, heeft beide zaken op scherp gesteld: mensen hebben een groot aanpassingsvermogen getoond om snel te schakelen, maar op vlak van werkbaarheid en verbinding is de schade behoorlijk groot. Zo voelt slechts 57 procent van de werknemers zich in 2021 mentaal gezond en slechts de helft voelt zich nog verbonden met hun organisatie. Die cijfers lagen tien jaar geleden gevoelig hoger.”

5 - Freelancers als redding in krappe arbeidsmarkt

Het werken met freelancers is in België geen uitzondering. Uit onderzoek van AMS en SD Worx uit 2018 bleek dat 95 procent van de ondervraagde organisaties freelancers in dienst heeft. Bij een meerderheid van hen bestaat minstens tien procent van hun personeelsbestand uit freelancers. Toch aarzelen ook nog heel wat bedrijven om freelancers als structurele oplossing te zien. Slechts een op de vijf nieuwe posities wordt in België ingevuld door flexibele arbeidskrachten. Daarmee moet België de duimen leggen tegen buurlanden als Frankrijk, Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland.

Nochtans zijn freelancers vandaag crucialer dan ooit - niet alleen omdat mensen steeds vaker kiezen voor een freelanceloopbaan, maar ook omwille van de krappe arbeidsmarkt. De VDAB ontving in juni 2021 meer dan dubbel zoveel vacatures als in de maanden juni van 2020 en van 2019. Sofie Jacobs, senior researcher VDAB, zag dat 28 procent van de bedrijven in 2016 vreesde voor een tekort aan talent. In 2018 was dit cijfer licht gestegen tot 31 procent. Maar “in onze recentste werkgeversbevraging van juni 2021 vreest 34 procent dat aanwerven er de komende maanden niet makkelijker op zal worden. Dit pleit voor een meer open blik op talent, niet alleen wat het flexibel inzetten van intern talent betreft, maar ook de samenwerking met freelancers.”

Al waarschuwt Jacobs dat ook freelancers schaars kunnen worden en dat ze dan kiezen tussen meerdere aantrekkelijke opdrachten. “Dat is slechts een kwestie van tijd.”

Vrouwen en jongeren vaak niet gehoord op werkvloer

Werkgevers streven steeds vaker werknemersparticipatie in discussies en beslissingen op de werkvloer na als een manier om het engagement te verhogen. Maar Belgen zijn klassiek zwijgers. Het vele telewerk tijdens de pandemie zou dat gevaar wel eens vergroot kunnen hebben. In 2012 stelde nog 73 procent van de bevraagde werknemers dat ze voldoende inspraak hebben in het beleid van hun organisatie. Maar uit een bevraging bij meer dan 1.500 werknemers in 2021 bleek dat

  • 21% inderdaad meer is gaan zwijgen tijdens covid
  • 12% rapporteerde bovendien een verslechtering van de relatie met de leidinggevenden, en nog eens
  • 40% rapporteert een meer algemene verslechtering van het sociaal klimaat.

Prof. Dr. Peggy De Prins signaleert dat zowel vrouwen als jongeren risicogroepen zijn voor exclusie: “Frappant is dat vrouwen en jongeren vaker zwijgen vanuit onzekerheid in plaats van bijvoorbeeld cynisme of apathie. Uitspraken als ‘Ik zwijg omdat ik als vrouw niet serieus word genomen in een overwegende mannenwereld’ of ‘Ik zwijg omdat ik soms het gevoel heb niet serieus genomen te worden door mijn jonge leeftijd’ kwamen vaak terug tijdens ons onderzoek. Ook hier blijkt een inclusiviteitsbeleid dus een noodzaak.”