Anniek Gavriilakis, Ritueelbegeleider Het is tijd
Bedrijven zijn te veel met het mentale bezig. Met rituele handelingen wordt er meer gevoeld en dat blijft hangen.
In bedrijfsprocessen zijn rituelen de missing link, vindt Anniek Gavriilakis. Ze zorgen voor meer verbinding, betekenis, betrokkenheid, veerkracht en groei. Vaak ligt de focus nu nog te veel op het mentale. “De taal van rituelen laat een gedeelde en diepgaande herinnering bij mensen achter omdat ze zo visueel en voelbaar zijn.”
Verbinding en betekenis lopen als een rode draad doorheen de loopbaan van Anniek Gavriilakis. Ze werkte vijftien jaar voor Bond zonder Naam – waarvan de laatste vijf jaar als directeur - en was recent procesmanager van Labiomista, het kunstenpark van Koen Van Mechelen. Sinds kort is ze ritueelontwerper. “Ik geloof sterk in de kracht van rituelen. Eeuwenlang worden belangrijke overgangen in het leven zoals geboorte, volwassen worden, liefde en afscheid gemarkeerd met een ritueel. Het is een vergeten taal, ook in de bedrijfswereld. Het is goed om ons te richten op productiviteit en resultaat, maar niet zonder de kwaliteit van de processen en de relationele intelligentie uit het oog te verliezen. Rituelen leggen business as usual even stil en markeren een momentum, omdat we bijvoorbeeld niet vooruit kunnen als er unfinished business onder tafel schuilt.”
Ook in een werkomgeving helpen rituelen om overgangen te verwerken of te vieren. “Ik wil leidinggevenden doen stilstaan bij bepaalde momenten. De meerwaarde en de impact van rituelen zit in de aandacht voor de gevoelswereld van medewerkers bij een plots vertrek, een afscheid, een ontslag, pensionering, een nieuwe rol (als leider) of het verwelkomen van een nieuwkomer. Rituelen ondersteunen de menselijke kant van de onderneming.” De vorm van het ritueel is altijd aangepast aan de bedrijfscultuur. “Met gepaste beelden, handelingen en symbolen wordt een ander deel van het brein geactiveerd zodat er sneller toegang tot emoties is.”
Ook bij grotere transities als een verhuis, rebranding, stopzetting van een samenwerking, een fusie of een sprong in het onbekende is het belangrijk om tijd en ruimte te maken om dit samen te doorvoelen en te beleven, voegt Anniek Gavriilakis eraan toe. Ze geeft het voorbeeld van Steve Jobs die tijdens het jaarlijks Apple-congres een doodskist op het podium plaatste en een afscheidsrede hield om de oude programmeertaal letterlijk te begraven.
“Soms is een catharsis of een ontlading nodig, een ritueel kan daarvoor zorgen. De taal van rituelen kan ook een groepstraining kracht bijzetten, een momentum creëren in een veranderingstraject of een teambuilding meer diepgang bieden.”
Rituelen zijn nog te weinig gangbaar in de bedrijfswereld, vindt ze. Vaak vinden mensen het te zweverig, staat het te ver af van hun rationele ik. “Het vraagt van de deelnemers inderdaad een bepaalde openheid. Maar door mensen uit hun comfortzone te nemen, is er ruimte voor innovatie. De leidinggevende moet even de tijd stilzetten en ruimte creëren waar ze kunnen op ingaan. Durven in het onbekende te stappen, dat is bij rituelen niet anders. De rituelen voer ik het liefst uit buiten het bedrijf, in een park of een bosje in de buurt.”
Bij rituelen hoeft het er niet al te serieus aan toe te gaan, zegt Gavriilakis. Een belangrijk onderdeel is humor. Een van haar rituelen is borden op de grond gooien. “Geef toe, waar krijg je ooit de kans om je servies kapot te gooien?”, lacht ze. “Ik ben half-Grieks. De traditie om borden kapot te gooien, drukt enerzijds dankbaarheid of waardering uit. Er zal nooit meer iets lekkerder op het bord komen en daarom offeren we het aan de goden. Daarnaast verjaagt het ook slechte energie. Op het bord schrijf je iets waarmee je wil breken. Dat kan persoonlijk zijn, maar het kan evengoed te maken hebben met je team of je bedrijf. Zo probeer ik iedereen mee te nemen.”
Ze krijgt de vraag naar rituelen zowel aan het begin, het midden of het einde van veranderingsprocessen. “Ik maak energie vrij om met bepaalde processen te starten, maar even goed ga ik aan de slag wanneer medewerkers vastzitten of wanneer er iets leeft in het bedrijf dat niet verwerkt is, zoals het vertrek van een ceo waar nooit bij stilgestaan is of een ontslag op een koude, onmenselijke manier. Een trauma, zeg maar. Aan het einde van zo’n veranderingstraject is het ritueel een soort catharsis of bezegeling om de verandering zichtbaar en voelbaar te maken.”
Recent ging ze nog met het managementteam en de nieuwe ceo van een internationaal bedrijf op tweedaagse. “De vorige ceo is doorgeschoven op groepsniveau en is nu adviseur, maar is nog heel aanwezig omdat zijn vertrek niet verwerkt is. Er zijn ook een aantal fouten gebeurd bij zijn vertrek en daarom hebben we ook de vroegere ceo erbij gehaald. We zijn begonnen met een ritueel om de geschiedenis met de vorige ceo te helen. Het moet echt om zelfreflectie gaan bij rituelen. Een ritueel moet altijd een constructief effect hebben.”
Dat verbindende deed Anniek Gavriilakis ook bij Labiomista, het park van kunstenaar Koen Vanmechelen. Het ligt in Zwartberg, een sociaal achtergestelde buurt waar Anniek als procesmanager de drempel naar kunst probeerde te verlagen. “Wanneer we een nieuwe bijenhal, ooievaarsnest of nieuw kunstwerk bouwden, deden we dat met mensen uit de buurt. Het was mijn rol om de moeilijke buurt te verbinden met het kunstenpark.” De taal vanuit de kunst helpt haar. “Het zijn symbolen, beelden, poëtische handelingen die ik mensen laat doen. Het rituelenwerk gaat voorbij het mentale, de woorden, de ratio en dat werkt in al zijn eenvoud dieper door. Het is een herinnering voor altijd. Het is een moment dat je maakt.”
Ook bij Bond zonder Naam stond verbinding centraal. De organisatie ontwikkelde een b2b-concept voor bedrijven om het perspectief van de organisatie, de teams en de medewerkers te verbreden door in verbinding te gaan met mensen aan de rand van de samenleving, zoals gevangenen, asielzoekers en daklozen. “Als je iemand ontmoet die in een totaal andere levenssituatie zit, dan kom je vanonder je kerktoren uit. Mensen stellen zich ook meer open voor verandering. Bedrijven en medewerkers gaan door een constante verandering. Alles wat daarvoor een katalysator is, werkt.”
Verdoe jij ook te veel tijd met het opvolgen van alle nieuwtjes in je feed? No worries, wij verzamelen alles wat nieuw is in de hr-wereld. Al die nieuwtjes komen wekelijks in jouw mailbox terecht.
